Çölyak hastalığı tahılların içerisinde var olan gluten isimli maddenin, bireyin bağışıklık sisteminin onu öğütememesi veya öğütmekte zorlanması durumunda ortaya çıkan bir hastalıktır. Vücut, çocukların bir yaşını doldurduktan sonra gluten içeren besinlerle tanışmasıyla beraber ilk belirtileri vermektedir. Başlangıçta vücudun verdiği basit şekilde bulantı, kusma, ishal, halsizlik gibi belirtiler görülebilir Fakat daha sonraki dönemlerde ise anemi, cilt döküntüleri gibi farklı belirtilerde eklenir. Kronik bir hastalıktır. Tedavisi vardır ve tedavi gluten içeren besinlerin çölyak olan bireyler tarafından yenmemesi gerekmektedir.
Çölyak hastalığı nedir?
Çölyak hastalığı, gittikçe görülme sıklığı artan yaygın bir kronik rahatsızlıktır. Birçok ülkede her 70 ile 200 kişiden birinde çölyak hastalığı vardır. Gluten sensitif enteropati olarak da adlandırılan kronik rahatsızlık vücut bağışıklık sistemi ile ilişkili nedenlerle belirti göstermektedir. Buğday, arpa, ve çavdar gibi tahıllarda var olan gluten adı verilen proteine yanlış yönlendirilmiş bir bağışıklık tepkisi ile tetiklenir. Bazı hastalarda gluteni parçalayan enzime karşı da bağışıklık cevabı bulunmaktadır. Çölyak rahatsızlığa, kesin olarak ince bağırsakta oluşacak iltihaplanma ile belirti gösterir. Bağışıklık sistemi de tahıllarda bulunan gluten adlı proteine karşı farklı bir biçimde tepki göstererek iltihabi süreci başlatır.
Bağırsak mukozası normal olarak villus adı verilen ve besin emilimini sağlayan eldiven parmağı şeklinde küçük çıkıntılar içerir. Villuslar bağırsak emilim yüzeyini artırarak besinlerin kana geçişini kolaylaştırır. Çölyak rahatsızlığında gelişen iltihabı süreç neticesinde vücut dokularını tahrip eden antikorlar oluşturur. Bu otoantikorlar adı verilen antikorlar, ince bağırsağın iç yüzeyinde bulunan çıkıntıları yok eder ve villuslar düzleşir. Çıkıntılar tahrip edildiğinde ise, çölyak hastaları hangi besinle beslenirse beslensin; tam emilim gerçekleşmemesi sonucunda yeterli düzeyde besin maddesi almak mümkün olmaz.
Uzmanlar çölyak hastalığının alerjik ya da otoimmün bir hastalık olup olmadığı konusunda araştırmalarını sürdürmektedir. Son araştırmalara göre ise; hastalığın hem alerjik hem de otoimmün unsurlar içerdiği tartışılmaktadır. Alerji, bağışıklık sisteminin aslında vücuda zararsız olan maddelere fazla reaksiyon göstermesidir. Bu, çölyak hastalığında da olan durumdur, çünkü bağışıklık sistemi zararsız glutene fazla bağışıklık tepkisi ile yanıt verir. Bununla beraber, bağışıklık sistemi, vücudun kendi enzimi olan doku transglutaminazına karşı zararlı antikorlar oluşturur.
Çölyak hastalığının nedenleri ve belirtileri nelerdir?
Glutene karşı oluşan vücudun bu tepkisinin nedenleri hâlâ tam olarak bilinmemektedir. Fakat araştırlamalar sonucunda genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin olduğu düşünülmektedir.
Çölyak hastaları glutenli besinlere karşı birkaç belirti göstermektedir. Bu belirtilerin başında karın ağrısı, şişkinlik ve ishaldir. Bu basit belirtilerin ardından kronik şikayetler başlar. Çölyak hastalığında, bağırsaktaki mukoza, iltihaplanma nedeniyle zarar görür ve tüm gıda bileşenlerinin emilimi bozulur. Bununla beraber, demir eksikliği gibi sağlık sorunları ortaya çıkar. Uzun vadede ise kilo kaybı ile hastalık belirti göstermektedir.